ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ:

ΠΟΣΟ ΑΣΦΑΛΗΣ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ

Είναι γεγονός οτι περίπου ένας στους πέντε ανθρώπους παίρνει καθημερινά συμπληρώματα διατροφής με αποτέλεσμα ετησίως να ξοδεύονται εκατομμύρια ευρώ στην αγορά σκευασμάτων. Μερικοί καταναλώνουν συμπληρώματα προληπτικά σε περίπτωση που η διατροφή τους δεν επαρκεί για να καλυφθούν οι ανάγκες τους, ενώ άλλοι για να προστατευθούν απο διάφορες ασθένειες. Για παράδειγμα ένας μύθος που επικρατεί είναι οτι η βιταμίνη C προστατεύει απο το κοινό κρυολόγημα με αποτέλεσμα - ιδιαίτερα κατα τους χειμερινούς μήνες - να αυξάνεται ιδιαίτερα η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν αυτή τη βιταμίνη! Επίσης πολλοί είναι αυτοί που παίρνουν συμπληρώματα και υποβάλλονται σε εξαντλητικές δίαιτες, ενώ κατα κόρον χρησιμοποιούν συμπληρώματα – κυρίως πρωτεϊνικά - οι αθλητές και όσοι ακολουθούν εντατικά προγράμματα γυμναστικής στα γυμναστήρια.

Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές τα συμπληρώματα δεν χορηγούνται με συνταγή ιατρού ή διαιτολόγου, αλλά τα παίρνουν απο μόνοι τους οι ενδιαφερόμενοι επειδή τους τα σύστησε κάποιος γνωστός ή μπορεί απλά να τα έχουν δει σε κάποια διαφήμιση.

Τα ερωτήματα λοιπόν που προκύπτουν είναι: Είναι τελικά ασφαλής η χρήση των συμπληρωμάτων; Έχουν όφελος οι αθλητές απο τη χρήση διαφόρων σκευασμάτων; Αν κάποιος χρειάζεται να πάρει συμπλήρωμα πώς μπορεί να επιλέξει το κατάλληλο;

ΤΑ ΥΠΕΡ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ

Για να απαντηθεί το πρώτο ερώτημα πρέπει κανείς να γνωρίζει τα πλεονεκτήματα αλλά και τα μειονεκτήματα απο τη χρήση των συμπληρωμάτων.

Η χρήση συμπληρωμάτων λοιπόν μπορεί να διορθώσει τυχόν βιταμινικές ανεπάρκειες. Για παράδειγμα η έλλειψη βιταμίνης C προκαλεί μία ασθένεια γνωστή ως σκορβούτο, η έλλειψη βιταμίνης D προκαλεί ραχίτιδα, η έλληψη βιταμίνης Α προκαλέι τύφλωση κ.ο.κ. Βέβαια σήμερα είναι πολύ σπάνιο να συναντήσει κανείς άτομα με βιταμινική ανεπάρκεια. Αντίθετα το πρόβλημα για τις δυτικού τύπου κοινωνίες είναι η υπερβολική κατανάλωση φαγητού και συνήθως οι διατροφικές ανάγκες είναι υπερκαλυμένες.

Εκτος απο τις κλασικές ελλείψεις που δίνουν έντονα συμπτώματα ανεπάρκειας και είναι εύκολο να αναγνωριστούν, υπάρχουν και υποκλινικές ελλείψεις. Αυτό σημαίνει οτι υπάρχει έλλειψη αλλά είναι τέτοιου βαθμού που δε δίνει συμπτώματα! Έτσι, τα συμληρώματα διατροφής ενδεχομένως να είναι χρήσιμα σε ορισμένες καταστάσεις όπως η εγκυμοσύνη, ο θηλασμός που αυξάνονται κατα πολύ οι θρεπτικές απαιτήσεις του ατόμου. Επίσης, ορισμένα άτομα όπως οι ηλικιωμένοι, τα νεογνά, οι χορτοφάγοι και όσοι ακολουθούν αυστηρές δίαιτες βρίσκονται σε κίνδυνο να αναπτύξουν υποκλινικές ελλείψεις.

Επιπλέον, υπάρχουν άτομα που έχουν αλλεργία ή δυσανεξία σε κάποια τρόφιμα και δεν μπορούν να πάρουν τα θρεπτικά συστατικά απο τη φυσική τους πηγή. Για παράδειγμα, τα άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη που δεν μπορούν να πίνουν γάλα μπορεί να εμφανίσουν έλλειψη ασβεστίου η οποία αργότερα να εξελιχθεί σε οστεοπόρωση. Τα άτομα αυτά καλό είναι να επιλέγουν τρόφιμα εμπλουτισμένα σε ασβέστιο ή να λαμβάνουν συμπλήρωμα ασβεστίου.

Τέλος, τα συμπληρώματα μπορούν να συμβάλλουν στην ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού ατόμων με χρόνιες παθήσεις, εγκαύματα ή μετα απο χειρουργεία διότι πολύ συχνά τα άτομα αυτά ούτε μπορούν να φάνε ούτε έχουν την όρεξη να φάνε.

Απο την άλλη όμως, η χρήση συμπληρωμάτων μπορεί να είναι επικύνδυνη για την ανθρώπινη υγεία.

Πολλά θρεπτικά συστατικά εαν καταναλωθούν σε υψηλή δόση μπορεί να είναι τοξικά για τον ανθρώπινο οργανισμό. Για παράδειγμα η αυξημένη κατανάλωση βιταμίνης Α που μπορεί να συμβεί με τη χρήση κάποιων συμπληρωμάτων μπορεί να οδηγήσει σε υπερβιταμίνωση Α με επακόλουθο την τύφλωση ή ακόμα και το θάνατο! Δυστυχώς, είναι σχεδόν αδύνατο να ξέρει κανείς ποια ποσότητα ενός θρεπτικού συστατικού είναι αρκετή για τον οργανισμό και απο πόσο και πάνω αρχίζει να γίνεται κατάχρηση διότι κάθε οργανισμός έχει τις δικές του απαιτήσεις ανάλογα με το φύλλο, το βάρος, το ύψος, την ηλικία κ.α.

Άλλο πρόβλημα που σχετίζεται με τη λήψη των συμπληρωμάτων είναι η χρήση τους λόγω κακής πληροφόρησης. Ο περισσότερος κόσμος δεν αντιλαμβάνεται οτι κάποια συμπληρώματα, ακόμα και οι απλές βιταμίνες μπορεί να είναι τοξικές για το συκώτι. Άλλοι πάλι πιστέυουν οτι τα συμπληρώματα έχουν θεραπευτικές ιδιότητες και τείνουν να καταναλώνουν υπερποσότητες με αποτέλεσμα να θέτουν σε μεγαλύτερο κίνδυνο τον οργανισμό τους. Το ότι ενισχύουν σε ορισμένες περιπτώσεις την άμυνα του οργανισμού δεν σημαίνει οτι θεραπεύουν κιόλας! Επίσης δεν είναι λίγοι εκείνοι που χρησιμοποιούν σκευάσματα πιστεύοντας οτι θα αδυνατίσουν πιο εύκολα.

Ακόμη, είναι γνωστό οτι η απορρόφηση των περισσοτέρων θρεπτικών συστατικών επιτυγχάνεται καλύτερα όταν λαμβάνονται απο φυσικές τροφές. Για παράδειγμα τα συστατικά των φρούτων που βρίσκονται γύρω απο τις βιταμίνες είναι αυτά που κάνουν τη βιταμίνη καλά απορροφήσιμη απο τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα συμπληρώματα δυστυχώς δεν έχουν καταφέρει να το πετύχουν ακόμη αυτό.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε οτι σχεδόν όλες οι ουσίες μεταβολίζονται στο συκώτι και μπορούν να αλληλεπιδρούν με άλλες ουσίες ή φάρμακα που εισέρχονται στον οργανισμό με απρόβλεπτες καμιά φορά συνέπειες. Έτσι, αν κάποιος παίρνει φάρμακα σημαντικά για την υγεία του και πάρει ταυτόχρονα χωρίς τη συμβουλή ειδικού και συμπλήρωμα διατροφής μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στην απορρόφηση του φαρμάκου! Το ίδιο μπορεί να συμβεί και στην απορρόφηση θρεπτικών συστατικών απο φυσικές τροφές.

ΕΡΓΟΓΟΝΑ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΘΛΗΤΕΣ

Μερικοί αθλητές πιστεύουν λανθασμένα οτι παίρνοντας συμπληρώματα βιταμινών, μετάλλων ή πρωτεϊνης θα αυξήσουν την αθλητική τους απόδοση. Αυτό βέβαια δεν αληθεύει διότι οι βιταμίνες αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος ενος συστήματος και για να κάνουν τη δουλειά για την οποία προορίζονται χρειάζονται και άλλα μέρη του συστήματος. Απο την άλλη οι σκόνες πρωτεϊνης ή τα διάφορα χαπάκια που κυκλοφορούν στο εμπόριο όταν είναι ακίνδυνα δεν βοηθούν την αθλητική απόδοση και απλά αποτελούν σπατάλη χρημάτων, ενώ όταν βοηθούν την αθλητική απόδοση δημιουργούν προβλήματα υγείας (νεφροπάθειες, ηπατοτοξικότητα) και στοιχίζουν ζωές.

Πολύ συχνά μάλιστα δεν πρόκειται για πραγματική βελτίωση της αθλητικής απόδοσης αλλά για εικονική, δηλαδή πιστεύοντας ο αθλητής οτι θα έχει καλύτερη απόδοση έχει καλύτερη ψυχολογία και αυτό λειτουργεί θετικά.

Ιδιαίτερη προσοχή στη λήψη συμπληρωμάτων πρέπει να δωθεί σε ότι αφορά στους έφηβους που ακολοθούν εντατικά προγράμματα γυμναστικής και είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε τέτοιου είδους εμπορικά μηνύματα.

ΠΩΣ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ ΤΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ

Προκειμένου να χορηγηθεί ένα συμπλήρωμα διατροφής χρειάζεται να γίνει διατροφική αξιολόγηση απο Κλινικό Διαιτολόγο σε συνεργασία με Ιατρό, διαφορετικά ελλοχεύει ο κίνδυνος υπερβολικής πρόσληψης διαφόρων συστατικών με σοβαρές για την υγεία συνέπειες.

Πρέπει να έχουμε υπ’ όψιν οτι δεν υπάρχουν μαγικές ουσίες ή σούπερ-σκευάσματα. Άλλωστε κανείς δεν ξέρει ακριβώς τι θα πρέπει να περιέχει το τέλειο σκεύασμα. Προφανώς δεν μπορεί να υπάρξει ένα ιδανικό για όλους σκεύασμα διότι οι ανάγκες κάθε οργανισμού ποικίλουν.

ΕΝ ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΙ

Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι τα συμληρώματα είναι αυτό ακριβώς που λέει η ονομασία τους: συμπληρώματα, και θα πρέπει να χορηγούνται όπου λείπει κάτι. Άλλωστε αν όλα τα συμπληρώματα που παίρνουμε προέρχονται απο τις τροφές τότε γιατί να μην τρώμε φαγητό - όπου αυτό είναι εφικτό - αντί να παίρνουμε χάπια; Οι τροφές έχουν θρεπτικά συστατικά με τέτοιο τρόπο συνδυασμένα ωστέ όχι μόνο καλύπτονται οι ανάγκες μας αλλά επιτυγχάνονται και άλλα ωφέλη για την υγεία μας όπως καλύτερη λειτουργία του εντέρου, μας γεμίζουν ενέργεια και σε τελική ανάλυση το φαγητό αποτελεί μία απο τις μεγαλύτερες απολάυσεις του σύγχρονου ανθρώπου.

Γράφει η Χριστίνα Δ. Μπαλαμώτη, MSc, Κλινική Διαιτολόγος - Διατροφολόγος.